We hebben het allemaal weleens meegemaakt: je gaat vol goede moed aan de slag met een behandelprotocol, dat zorgvuldig is opgesteld en bewezen effectief is. Je volgt de stappen, werkt doelgericht en kijkt uit naar de resultaten. Maar dan… de praktijk laat een heel ander verhaal zien. Je cliënt reageert anders op het protocol dan verwacht, blijft steken in het huiswerk of voelt zich juist gespannen in plaats van vooruit te gaan. Wat doe je dan? Geef je op? Zie je het als een ‘bloopermoment’? Of maak je van die blooper een waardevol leermoment om je aanpak aan te passen?
In mijn praktijk als psycholoog werk ik vaak met protocollen. Ik ben fan van positieve cognitieve gedragstherapie (CGT), dat helpt bij het versterken van wat goed gaat. Het idee is simpel: je bouwt voort op positieve momenten, zodat er langzaam maar zeker een verschuiving komt in de mindset van de cliënt. Maar soms, zoals in de situatie die ik zal schetsen, is juist datgene wat zo goed lijkt te werken voor velen, voor anderen een bron van spanning.
Het “bloopermoment”: te veel van het goede?
Ik maak kennis met een nieuwe cliënt. En ik ben enthousiast. Lees: zowel over de aardige cliënt als over het nieuwe protocol waar ik mee wil gaan werken. Positieve CGT in 8 geprotocolleerde sessies. Een protocol dat mij op ’t lijf geschreven is: bouwen aan wat er goed gaat.
De focus op positieve ervaringen lijkt ook hem op het lijf geschreven. Even loslaten wat niet goed gaat en focussen op het gezonde stuk van het leven. De praktijk geeft mij lik op stuk. Bij de derde sessie vraag ik hem om de positieve momenten van de afgelopen week te delen.
Tot mijn verrassing laat hij me een vel papier zien met slechts twee korte krabbels. “Ik was er helemaal zenuwachtig van,” zegt hij. “Jij vroeg mij drie positieve momenten per dag op te schrijven, maar ik wist er geen drie. Ik wist er maar één. En daarna was ik gelijk de draad kwijt, dus nu heb ik de afgelopen twee weken mijn huiswerk niet gedaan.”
Oeps. Ik ben té blij van start gegaan. Vastgehouden aan het protocol, omdat het er staat. Omdat het bij veel mensen werkt. Maar: geen rekening houdend met de druk die dit aan deze specifieke cliënt kan geven. Eerst denk ik: oei, dit is duidelijk een ‘bloopermoment’. Ik leg teveel druk op de cliënt zonder rekening te houden met zijn specifieke situatie. Hij voelt zich niet ondersteund, maar overweldigd. In mijn enthousiasme om het protocol te volgen, vergeet ik helemaal dat maatwerk ook binnen een protocol essentieel is.
Was dit een fout? Misschien, maar fout voelt te zwaar. Het was vooral een waardevol leermoment.
Oplossingsgericht werken: flexibel in je aanpak
Het moment dat ik me realiseer dat mijn aanpak niet werkt, is ook het moment waarop ik de kans krijg om het anders te doen. En hier komt de kracht van oplossingsgericht werken naar voren. Bij oplossingsgericht werken staat niet het probleem, maar de oplossing centraal. We kijken niet naar wat er misgaat, maar naar wat er wél werkt. Dit betekent ook dat we flexibel moeten zijn in onze aanpak en moeten blijven zoeken naar manieren die aansluiten bij de cliënt.
Ik herpak me snel en vraag: “Hoe werkt het wél voor jou?” Zijn antwoord is helder: “Soms weet ik geen positieve momenten, soms een, soms twee.” Dit geeft mij het inzicht dat ik de opdracht te rigide heb gegeven. Ik stel voor om de druk van drie momenten per dag los te laten en hem in plaats daarvan te vragen om dagelijks te bedenken of hij geen, één, twee of drie positieve momenten heeft ervaren. Dit geeft hem de ruimte om op een minder stressvolle manier aan de slag te gaan.
Dat wil hij wel proberen. Twee weken erna heeft hij tien positieve momenten opgeschreven 😊
Wat een vooruitgang! Het is duidelijk dat deze aanpassing hem helpt om zonder druk te werken en toch vooruitgang te boeken. Dit is een mooi voorbeeld van hoe een ‘bloopermoment’ kan worden omgezet in een succes door een oplossingsgerichte benadering.
De kracht van kleine stappen
Wat deze ervaring mij weer eens heeft laten zien, is dat de kracht van oplossingsgericht werken ligt in het nemen van kleine, haalbare stappen. In plaats van te streven naar perfectie of het volgen van het protocol tot in de puntjes, draait het erom dat je samen met de cliënt onderzoekt wat werkt. Dit betekent ook dat je flexibel moet durven zijn en moet afstappen van je oorspronkelijke plan als dat niet blijkt te werken.
In de oplossingsgerichte benadering wordt vaak gebruik gemaakt van de schaalvraag: “Op een schaal van 0 tot 10, waar sta je nu ten opzichte van je doel?” Het idee is dat elke vooruitgang, hoe klein ook, telt. In het geval van mijn cliënt is het feit dat hij zelfs één positief moment kon opschrijven al vooruitgang. Door de druk van drie momenten per dag los te laten, krijgt hij de ruimte om op zijn eigen tempo succes te ervaren. Dit is de essentie van oplossingsgericht werken: het zien en benutten van de mogelijkheden die er zijn, ook al lijken ze klein.
Protocollair werken? Ook dat is maatwerk!
Soms lijkt het alsof protocollen en maatwerk niet samen kunnen gaan, maar niets is minder waar. Een protocol is een richtlijn, een structuur die houvast biedt. Maar geen enkele cliënt is hetzelfde, en dus is het belangrijk om altijd ruimte te houden voor aanpassingen op maat. Het volgen van een protocol kan zinvol zijn, maar alleen als je ook oog houdt voor de unieke behoeften en mogelijkheden van de cliënt die voor je zit.
In dit geval heb ik geleerd dat zelfs een beproefd en effectief protocol niet altijd de oplossing biedt als het te rigide wordt toegepast. Het aanpassen van het huiswerk op een manier die voor de cliënt haalbaar is, zorgt ervoor dat hij weer grip kreeg op het proces. Dit bewijst dat bloopers in de therapiekamer geen bloopers hoeven te zijn, maar juist kansen om het anders te doen. Het is een kwestie van blijven zoeken naar wat wél werkt, ook als dat betekent dat je afwijkt van de oorspronkelijke plannen.
Reflectie: leren van je ‘bloopers’
Het omarmen van ‘bloopers’ als leermomenten past heel mooi binnen de oplossingsgerichte benadering. In plaats van vast te houden aan wat niet werkt, kijk je naar wat je kunt aanpassen om wél vooruitgang te boeken. Het is geen falen, maar een kans om te groeien, zowel voor de cliënt als voor de therapeut. We hoeven niet bang te zijn voor momenten waarop het even niet loopt zoals gepland; ze zijn een essentieel onderdeel van het proces.
Als therapeuten kunnen we soms te veel gefocust zijn op het perfect volgen van een protocol. Maar therapie is geen exacte wetenschap, en elk mens is anders. Het is belangrijk om open te blijven staan voor aanpassingen en te blijven zoeken naar wat werkt voor de persoon die tegenover je zit.
Dus, als je de volgende keer tegen een ‘bloopermoment’ aanloopt, zie het dan niet als een mislukking. Zie het als een kans om je aanpak te verbeteren en je cliënt op een andere manier te ondersteunen. Protocollair werken is zeker waardevol, maar echte vooruitgang boeken, dat is maatwerk.
—
Kern van deze blog: zie bloopers als leermomenten
Met deze aanpak leerden mijn cliënt en ik samen dat ‘bloopers’ geen fouten zijn, maar een uitnodiging om samen te ontdekken wat wél werkt. Door de kracht van oplossingsgericht werken te benutten, kunnen we zelfs van de meest onverwachte situaties waardevolle stappen vooruit maken.
Reflectievraag:
- Van welke ‘blooper’ heb jij een waardevol leermoment gemaakt?
Deel je ervaringen in de reacties!
In deze blog zijn de principes van oplossingsgericht werken toegepast.
Wil jij meer leren over oplossingsgericht werken? Klik dan hier voor mijn producten en hier voor mijn trainingen.
